De laatste jaren zien we een flinke achteruitgang van het gezonde microbioom bij paarden. Dit komt vermoedelijk onder andere door landbouwtoxines en straling. Paarden krijgen schimmels binnen via de voeding, maar er wordt ook (vervuild) regenwater gedronken of dit komt op de grond terecht waar het ruwvoer zoals hooi en stro wordt verbouwd. Ook stress speelt een hele belangrijke rol in de gezondheid van een paard.
Microbioom paard
Het microbioom is het geheel aan leven in de darmen en ontzettend belangrijk.
Het speelt een grote rol bij het verteren van voedsel en de opname van voedingsstoffen. Daarnaast is een gezond microbioom essentieel voor een goed functionerend immuunsysteem.
De bacteriehuishouding van het microbioom is erg gevoelig voor veranderingen en de samenstelling van de voeding. Elke bacteriesoort heeft een bepaalde energiebron nodig om te overleven. Valt er een bepaalde energiebron weg of is er een plotselinge grote aanvoer van een bepaalde energiebron, dan gaat de desbetreffende bacteriesoort dood of groeit (te) sterk, waardoor weer andere soorten kunnen doodgaan.
Stervende bacteriën produceren gifstoffen (toxinen) die gezondheidsproblemen kunnen opleveren, zeker bij paarden!
Door een disbalans in de darmen kunnen schimmels de overhand krijgen, met vervelende gezondheidsproblemen tot gevolg.
Voeding paard
Voeding speelt een hele belangrijke rol bij een verstoring van het microbioom. Vooral een overmaat aan suikers en zetmeel in de voeding kunnen zorgen voor een verschuiving van de darmflora. Schimmels gedijen erg goed op suikers en zetmeel. Voedingsstoffen, en dus ook supplementen en reguliere medicatie, worden hierdoor niet goed meer opgenomen.
Een mycotoxine is een gif (toxine), wat geproduceerd wordt door een organisme van de schimmelfamilie. Denk hierbij aan paddenstoelen, gisten en draadvormige schimmels. Volgens het productschap diervoeder zijn paarden en varkens de meest gevoelige gedomesticeerde diersoorten voor deze mycotoxinen. Paarden kunnen dit slechts gedeeltelijk bestrijden in het lichaam. Verschillende factoren zoals een hoge concentratie gifstoffen, maar ook stress, dracht, weerstandproblemen en een verstoorde darmflora kunnen ervoor zorgen dat de paarden gevoeliger worden en in dat geval kunnen de mycotoxinen een schadelijke invloed hebben.
Uit onderzoek van Duitse paardenvoeders bleek dat tientallen merken voeding mycotoxinen bevatten.
Het is niet zo dat alle producten gevormd door schimmels tot de mycotoxinen behoren. Er wordt gesproken van antibioticum als het schimmelproduct vooral toxisch is voor bacteriën, zoals penicilline. Andere die toxisch zijn voor planten worden fytotoxinen genoemd.
Het vermenigvuldigen van schimmels vindt plaats bij de juiste luchtvochtigheid en temperatuur, hierdoor stijgt het aantal mycotoxines. De meeste schimmels gebruiken zuurstof en noemen we dus aeroob. Ze komen bijna overal voor in zeer kleine hoeveelheden vanwege hun sporen.
Slechte omstandigheden tijdens de oogst en opslag van granen, wat gebruikt wordt voor het krachtvoer van paarden, kunnen leiden tot schimmel en mycotoxinenvorming. Bijvoorbeeld onvoldoende gedroogde granen en opslag op plekken met een hoge luchtvochtigheid, maar ook natte plekken in bijvoorbeeld silo’s zijn vaak funest.
Een goede oogstmethode is van groot belang om beschadiging van het product te voorkomen. Beschadiging van graankorrels zorgt er bijvoorbeeld voor dat zetmeel beschikbaar komt voor infectie en groei van schimmels en daarmee dus de mogelijke productie van mycotoxinen. Verder kunnen het tijdstip van de oogst, het soort gewas, bemesting en andere omgevingsfactoren invloed hebben op het ontstaan en de groei van schimmels en mycotoxinen.
Er zijn honderden soorten mycotoxinen. Van de meeste is niet precies bekend wat de werking is, dat ze over het algemeen zeer giftig zijn is wel bekend. Mycotoxinen zijn zeer resistent in de spijsvertering. Verhitten en bevriezen hebben ook geen invloed op het mycotoxine-gehalte.
Enkele schadelijke effecten zijn een verminderde weerstand, lever- en nierschade, zenuw- en ademhalingsklachten en zelfs mogelijk kankerverwekkend. Bij acute vergiftiging lijken de verschijnselen op een bacteriële (maag/darm) infectie. In chronische gevallen kan er groeivertraging, verminderde voedselopname, verminderde weerstand, leverklachten, vruchtbaarheidsproblemen etc. gezien worden.
Het is dus belangrijk om preventieve maatregelen te nemen zoals:
- Te zorgen voor de juiste kwaliteit ruwvoer, aangezien dat dit mogelijk veel schimmels/mycotoxines aanvoert in het rantsoen. Het kan belangrijk zijn om een ruwvoer analyse te laten doen voor zowel het hooi/kuil als het stro.
- Kuilvoer binnen enkele dagen opvoeren. Bij kuilvoer is er sneller schimmelvorming onder invloed van licht, vocht en zuurstof.
- Gebroken granen en natte/vochtige silo’s/voertonnen stimuleren de schimmelgroei en dus mycotoxine productie. Daarom is het belangrijk om jaarlijks de silo te laten reinigen en granen pas te pletten op moment van voeren.
Bewegingsproblemen
De blinde darm van een paard is ongeveer 1 meter lang en kan een inhoud hebben van ruim 30 liter. Het is een onderdeel van de dikke darm en heeft maar één opening. Het is een dus eigenlijk een grote zak, bijna een soort fermentatievat, waarin een belangrijk deel van de vertering van ruwvoer plaats vindt. De blinde darm ligt bij een paard aan de rechterkant van de buik, ter hoogte van de flank. Als hier problemen ontstaan, bijvoorbeeld door een overmaat aan schimmels, wordt dit gevoelig en soms zelfs pijnlijk. Vaak is er bij problemen aan de blinde darm ook een verschil te zien tussen de flanken. De ene kant zal iets meer opgeblazen zijn en soms dus ook gevoeliger bij aanraking.
Bij langdurige problemen kan dit zelfs bewegingsproblemen geven, het paard gaat anders lopen om dit deel van het lijf te ontlasten. Vaak zien we dat het rechterachterbeen trager in beweging is of een iets kortere pas maakt, maar ook terugkerende SI en bekkenproblemen kunnen voorkomen.
Terugkerende wormbesmetting
Overgewicht en insuline resistentie
Door de verstoorde darmflora ontstaat er dus een overschot aan verkeerde bacteriën.
Meestal is het de Streptococcis Bovis die de overhand krijgt in de darmen, deze zorgt voor verandering van de darmwand en het vrijkomen van toxines (gifstoffen).
Deze toxines veroorzaken een loslatingsproces van de darmwand op het niveau van de basaalmembraan. Dit is een laag cellen onder de bekledende laag van de meeste holle organen. Bij dit loslatingsproces komen enzymen vrij die een scheiding van de basaalmembraan en de laag erboven veroorzaken. In de darm is dit handig, omdat het opname proces van de toxinen zo gestopt kan worden. Deze enzymen komen echter ook in het bloed. Zo bereiken deze stoffen het hele lichaam waar ze overal waar een basaalmembraan aanwezig is dezelfde reactie kunnen veroorzaken. Ook in de hoeven. Onder de hoornlaag van de hoef zit ook een basaalmembraan en zo laat de hoef daar los van het “leven”.
Dit proces is uitgebreid onderzocht door Doctor C.C. Pollit. Deze beide processen zijn door Pollit ook naast elkaar aangetoond bij hoefbevangen dieren.
Wanneer er door het dichtslibben van de vaatwand door de afzetting van vet een verminderde doorbloeding is in de voeten, raakt de voet slecht doorbloed waardoor hoefbevangenheid kan ontstaan. Dit is vergelijkbaar met mindere doorbloeding van voeten van mensen met suikerziekte. Bij een na aan de nageboorte staande, acuut bevangen merrie zal het loslatingsproces vooral op enzymniveau gebeuren, maar bij een in over conditie (te dik) verkerend dier zal vooral de verminderde doorbloeding voor problemen zorgen.
Lever
Conclusie en behandeling
Al met al is het is dus ontzettend belangrijk om bij dit soort klachten als eerste de schimmels aan te pakken, anders hebben overige behandelingen weinig tot geen zin.
Over het algemeen starten we daarom met een fytotherapeutisch middel wat de schimmels in de darmen aanpakt én een middel wat de lever ondersteunt.
Daarnaast is het belangrijk om de goede darmbacteriën weer aan te vullen, wij doen dit met een hele uitgebreide pre-, en probiotica.
De rest van de aanpak is per dier en situatie anders.
Het is belangrijk dat de eigenaar goed kijkt naar de voeding, eventueel met behulp van een voedingsdeskundige. Ruwvoer laten analyseren, stress zoveel mogelijk verminderen en natuurlijk goede hygiëne/opslag van het voer zijn essentieel.
Paarden en pony’s met een, ernstig, verstoorde darmflora zullen altijd gevoelig blijven. Met behandeling en ondersteuning kunnen ze aanzienlijk opknappen, maar het vergt vaak wel een goed management van de eigenaar om het ook goed te houden en een terugval te voorkomen.
Wij stellen daarom per dier een behandelplan en advies op maat op.